Loading...






Pomysłodawcom, a zarazem redaktorom książki: „Szpiczak mnogi – kompleksowa diagnostyka i terapia” dr n. med. Arturowi Jurczyszynowi i prof. dr hab. med. Aleksandrowi B. Skotnickiemu udało się namówić do współtworzenia dzieła wybitnych i cenionych specjalistów z zakresu hematologii, onkologii, immunologii, ale także specjalistów innych dziedzin medycyny: patomorfologów, nefrologów, neurologów, radiologów, ortopedów, specjalistów diagnostyki laboratoryjnej, medycyny nuklearnej, radioterapeutów, psychologów. To specjaliści, którzy diagnozują, konsultują, współuczestniczą w terapii szpiczaka mnogiego. Cechą charakterystyczną i wyróżniającą tę publikację jest szerokie, całościowe spojrzenie na chorego człowieka, nie tylko przez pryzmat aktualnie niedomagającego narządu. Książka zawiera nie tylko szerokie spektrum wiedzy wysoce specjalistycznej, ale także zwraca uwagę na głęboko humanistyczne podejście do cierpiącego na przewlekłą chorobę nowotworową człowieka.

Dobrze udokumentowany rys historyczny w pierwszym rozdziale książki uświadamia, jaką drogę przeszli badacze starający się wyjaśnić występowanie objawów szpiczaka mnogiego i powiązać je z zaburzeniami stwierdzanymi w różnych narządach, krok po kroku doprowadzając do ustalenia ostatecznego rozpoznania. Autorzy opisując szczegółowo olbrzymi postęp w odkryciu nowych leków podkreślają, że doprowadziły one do wydłużenie życia chorych na szpiczaka mnogiego. W ostatnich latach nastąpił olbrzymi postęp wiedzy dotyczącej rozpoznania oraz patomechanizmu tej choroby. Uwagę zwraca szczegółowe opisanie zaburzeń molekularno-cytogenetycznych, które niewątpliwie staną się w przyszłości czynnikami predykcyjnymi i wytyczającymi drogi terapii. Przystępnie i zrozumiale przedstawiono założenia molekularno-cytogenetycznej klasyfikacji szpiczaka oraz zaleceń w zakresie diagnostyki w codziennej praktyce i badaniach klinicznych.

Powierzenie przedstawienia rozdziału dotyczącego charakterystyki histopatologicznej, cytologicznej i immunofenotypowej komórek plazmatycznych znanemu patomorfologowi, który uświadamia czytelnikowi, że prawidłowe klasyfikowanie tych schorzeń wymaga zintegrowania diagnostyki patomorfologiczno - laboratoryjno - radiologiczno - cytogenetycznej z objawami klinicznymi, było przysłowiowym „strzałem w dziesiątkę”. Współpraca lekarzy klinicystów z patomorfologami ma ogromne znaczenie w prawidłowym zaklasyfikowaniu choroby oraz może podpowiedzieć o stopniu ryzyka choroby i jej nawrotu, a także przewidywanych efektach leczenia. Doskonałym uzupełnieniem diagnostyki jest rozdział traktujący o zaburzeniach białkowych u chorych na szpiczaka i znaczeniu oznaczania wolnych łańcuchów lekkich w surowicy. Rozdział „Znaczenie badań PET-CT w diagnostyce szpiczaka” nie tylko krytycznie objaśnia metody radioizotopowe stosowane w diagnostyce szpiczaka mnogiego, ale także próbuje znaleźć idealny schemat diagnostyczny w szpiczaku, opierając się na badaniu PET/CT.

Należy podkreślić, że w ostatnich latach nastąpił olbrzymi postęp wiedzy dotyczącej terapii szpiczaka. Mimo, że nadal szpiczak pozostaje chorobą nieuleczalną, mediana przeżycia znacząco się wydłuża. W rozdziale „Nowe leki w terapii szpiczaka mnogiego” autor ze znawstwem tematu opisuje zastosowanie talidomidu, lenalidomidu i bortezomibu przedstawiając aktualne, bogate doświadczenia kliniczne dotyczące skuteczności i toksyczności tych leków, a także podpowiada, w jaki sposób włączenie ich do tradycyjnych schematów terapii może poprawić wyniki leczenia.

Układ odpornościowy odgrywa istotną rolę w przebiegu szpiczaka mnogiego. Autor rozdziału dotyczącego zaburzeń odporności u chorych na szpiczaka mnogiego omawia nie tylko sam proces nowotworowy, ale zwraca uwagę na współistniejące z nim zaburzenia prowadzące do osłabienia odporności, co istotnie zwiększa ryzyko wystąpienia infekcji. Niestety, infekcje te są odpowiedzialne za około połowę zgonów we wczesnym okresie choroby. Wiąże się to bezpośrednio z zagadnieniem dotyczącym szczepień ochronnych u chorych ze szpiczakiem, leczonych wysoko-dozowaną chemioterapia, wspartą przeszczepieniem szpiku kostnego. Autor szczegółowo omawia wielokierunkowe postępowanie profilaktyczne, oprócz szczepień ochronnych, obejmuje monitorowanie stanu odporności, wczesne wykrywanie zakażeń, stosowanie celowanej chemioprofilaktyki, wczesnego leczenia, higieny i aseptyki oraz szczepień ochronnych w najbliższym otoczeniu chorych.

Z pewnością zainteresowaniem będą się cieszyć rozdziały, rzadko spotykane w innych książkach, a dotyczące opieki paliatywnej oraz opisujące świadomość chorego na nieuleczalną, przewlekłą chorobę. Osobne miejsce należy się rozdziałowi o leczeniu przeciwbólowym, które jest bardzo istotne i przypomina, że walka z bólem jest obowiązkiem każdego lekarza, niezależnie od jego specjalizacji. Dobrze, że wśród zaproszonych specjalistów znaleźli się znakomici nefrolodzy, neurolodzy, ortopedzi, neurochirurdzy, kardiolodzy i radioterapeuci. W rozdziale "Nerkowe manifestacje szpiczaka mnogiego" omówiono objawy kliniczne i obrazy morfologiczne nerek w przebiegu szpiczaka mnogiego, podkreślając mechanizmy rozwoju zmian narządowych oraz zależność pomiędzy lokalizacją zmian w poszczególnych strukturach nefronu i ich konsekwencjami klinicznymi. Zwrócono uwagę na najczęstsze nerkowe efekty jatrogenne rozwijające się podczas leczenia choroby podstawowej. Dużo miejsca poświęcono zrozumiałemu przedstawieniu kliniczno-elektrofizjologicznych cech neuropatii po leczeniu talidomidem i bortezomibem, diagnostyce, czynnikom ryzyka oraz postępom w zakresie poznania patogenezy oraz leczenia polineuropatii. Rozdział dotyczący zaburzeń neurologicznych stanowi podsumowanie wieloletniego doświadczenia autorów – neurologów, przegląd aktualnych, pomocnych badań diagnostycznych (EMG, NMR). Bardzo dokładnie, a zarazem przystępnie opisano możliwości zabiegów neurochirurgicznych ze szczególnym uwzględnieniem przezskórnej wertebroplastyki i kyfoplastyki kręgosłupa u chorych ze złamaniami kompresyjnymi trzonów kręgów. Podobnie przejrzyste podejście cechuje opis leczenia ortopedycznego złamań patologicznych kości, kompresyjnych kręgów i jałową martwicę kości u chorych na szpiczaka. Istotnym zagadnieniem klinicznym pozostaje "Radioterapia radykalna i paliatywna w szpiczaku plazmocytowym". Autorzy podkreślają, że obecnie radioterapia jest podstawową metodą radykalnego leczenia chorych na odosobnionego szpiczaka plazmocytowego w lokalizacji kostnej i pozakostnej oraz przypominają, że nadal jest jedną z metod leczenia paliatywnego u chorych na szpiczaka mnogiego. Rozdział "Uszkodzenia mięśnia sercowego po antracyklinach – implikacje dla leczenia chemioterapeutycznego pacjentów ze szpiczakiem mnogim" stanowi cenną i pomocną wskazówkę przy rozpoczęciu leczenia antracyklinami, nie tylko szpiczaka mnogiego, ale w każdym schemacie leczenia chorób nowotworowych.

Rozdział "Powikłania zakrzepowo-zatorowe oraz inne zaburzenia hemostazy w szpiczaku mnogim" akcentuje znany od lat, ale być może "niedoceniany" wpływ chorób nowotworowych na układ hemostazy, prowadząc do jego aktywacji. Dodatkowo stosowanie inhibitorów angiogenezy, dużych dawek sterydów, erytropoetyny oraz kojarzenie tych leków z innymi lekami o działaniu przeciwnowotworowym poprawiło wyniki leczenia szpiczaka, jednak zwiększyło liczbę powikłań zakrzepowych. Omówiono optymalne strategie profilaktyki i leczenia zakrzepicy, zwrócono uwagę także na powikłania krwotoczne, częste w tej grupie chorych. Leczenie szpiczaka to działanie kompleksowe, a temat destrukcji układu kostnego doskonale rozwinęli autorzy rozdziałów: "Szpiczakowa choroba kostna. Leczenie wspomagające-zastosowanie bisfosfonianów" oraz Rehabilitacja i zaopatrzenie ortopedyczne pacjentów ze szpiczakiem mnogim. Zawarto tam nie tylko mechanizm powstawania zmian osteolitycznych, ale także omówiono sposoby zapobiegania i leczenia tych zmian, mechanizm działania leków oraz sposoby rehabilitacji i zaopatrzenia ortopedycznego.

Bardzo dobrze udokumentowany najnowszymi badaniami klinicznymi jest rozdział dotyczący roli transplantacji szpiku w leczeniu chorych na szpiczaka plazmocytowego, napisany przez wybitnych transplantologów. Omówiono istotne zagadnienia dotyczące czasu, miejsca i rodzaju procedury transplantacji komórek macierzystych, biorąc pod uwagę najnowsze leki stosowane w terapii chorych na szpiczaka mnogiego i leczenie wspomagające. Przedstawiono przejrzyście wszelkie wady i zalety transplantacji wraz z całościowym algorytmem leczenia chorych na szpiczaka.

W rozdziale dotyczącym interakcji lekowych w terapii szpiczaka zwrócono szczególną uwagę na zachowanie czujności przy łączeniu leków. Dotyczy to preparatów stosowanych w leczeniu przyczynowym choroby, ale także leków immunosupresyjnych, przeciwgrzybiczych i antybiotyków. Autorzy przekonują, że warto obserwować i monitorować wybrane parametry kliniczne chorego, by móc w łatwy sposób przewidzieć i zapobiec niektórym interakcjom leków. Wielce ciekawy jest rozdział dotyczący zastosowania resweratrolu w terapii szpiczaka mnogiego. Autorzy odrzucają tradycyjne podejście klinicystów do problemów terapii substancjami pochodzenia naturalnego i wskazują, że substancje te mogą znacząco poprawiać efektywność terapii szpiczaka mnogiego, ograniczając jednocześnie skutki działań niepożądanych dotychczas stosowanych chemioterapeutyków.

Osobne miejsce należy oddać osobom, które stworzyły Polską Grupę Szpiczakową i mają duże osiągnięcia nie tylko w zakresie koordynowania leczenia, ustalania standardów terapii, ale także nie boją się wyzwań z wprowadzaniem nowych, często jeszcze eksperymentalnych metod leczenia, co znajduje swoje odbicie w publikacjach o wysokim współczynniku wpływu. Owocem tych badań oraz współpracy międzyośrodkowej są „Zalecenia Polskiej Grupy Szpiczakowej dotyczące rozpoznania i leczenia szpiczaka plazmocytowego w roku 2010”, stanowiące najbardziej aktualne wytyczne dotyczące diagnostyki i leczenia. Bardzo pomocny, nawet dla doświadczonych hematologów, będzie rozdział poświęcony 10-letniemu okresowi własnych doświadczeń z talidomidem, stanowiący prawdziwe kompendium wiedzy na ten temat. Rozdział ten uświadamia, że po 40 latach dominacji schematu MP mamy dziś do czynienia z lekami o różnym mechanizmie działania, co prowadzi do zastosowania leczenia kombinacjami preparatów immunomodulujących.

Należy podkreślić udział znanych specjalistów w redakcji rozdziału dotyczącego przyszłości terapii szpiczaka. Autorzy omówili w sposób nowoczesny, a jednocześnie zwięzły i przystępny leki, które wejdą w najbliższej przyszłości do powszechnego użycia, a które są w trakcie badań klinicznych II i III fazy. Wyniki części z nich są bardzo obiecujące.

Publikacja ta ma charakter interdyscyplinarny i może być pomocna zarówno dla szerokiej rzeszy specjalistów, jak i młodych, specjalizujących się lekarzy, pielęgniarek oraz pracowników nauki. Gorąco polecam korzystanie z tej publikacji w codziennej praktyce i opiece nad chorymi na szpiczaka mnogiego.